Sel Nedir? Nedenleri ve Önleme Yolları Nelerdir

Yeryüzünde belirli bir bölgenin yağan yağmurun ve eriyen karın etkisinde kalarak su altında kalmasına sel denir. Sel ani ve hızlıca gelişen doğal afettir. Çarpık kentleşme ve altyapı yetersizliğinden yağan yağmur suyu gidecek bir yer bulamadığında su taşkınına sebep olur. Sel birçok sebepten ötürü meydana gelebilir. Sağanak yağışlar, eriyen karlar, barajlardan bırakılan sular su taşkınlarına yol açar. Genelde yağan yağışlardan dolayı sel görünür. Çarpık kentleşmeye bağlı düz yerlere kurulan yapılar, yağmur suyunun gidişini engellediğinden su birikintisi oluşmaktadır. Sel olayında altgeçitler su altında kalmaktadır.

Sel ve su taşkınları can ve mal kaybına yol açan doğal afettir. Sel en çok zemin katta yaşayanları etkiliyor. Doğal afet gerçekleşirken zemin katlara su basmakta, en çok mal kaybının yaşandığı yerlerdir. Mevsimsel değişiklikler beraberinde sel olaylarını getirir. Eriyen karlar derelerin akım gücünü güçlendirerek taşkınlara yol açar. Seller beraberinde binalara, araçlara, insanlara ve hayvanlara zarar verir.

Doğal afetler insan yaşamını olumsuz yönde etkiler. Yaşanan su taşkınlarına bağlı olmak üzere bölgelerde iş hayatı durur. İnsanlar malının mülkünün derdine düşerek ekonomik zarar verir. Alınan yetersiz kalmasıyla doğal afetten etkilenen birçok yerde maddi zararlar doğmaktadır.

Selin Nedenleri Nelerdir

Sel oluşumunun altında yatan neden nehir, göl, akarsu yataklarının yeteri kadar derin olmamaları. Eriyen karlar, sağanak yağışlar, barajlardan bırakılan sular nehir suya kuvvet katarak taşmasına yol açar. Nehir, göl ve akarsu yataklarının toprak, kumla dolu olmasından taşmaları kaçınılmaz hale geliyor. Amacı dışında kullanılan yataklar daha fazla suyu hapsedemediğinden taşmasına yol açıyor. Şehir merkezlerinde sağlam altyapıların olmaması sel felaketinin yaşanmasını kaçınılmaz hale getiriyor.

Çarpık kentleşme, yağmur sularının akacak yollarını engellediğinden şehir merkezlerinde birikmesi en yaygın sebebidir. Fırtınalı yağışlı bir havada daha önce sel baskınına uğramış yerler tekrar selle karşı karşıya kalırlar. Nehirler, dereler kapasitesinden daha fazla suyu aldığında taşar. İnsanlar tarafından yapılan barajlar gereğinden fazla suyu tutamadığından kapaklarını açarlar. Binlerce metreküp suyun bir anda bırakılması yakınındaki yerleşim birimlerinin su altında kalmasına neden olur. Tsunami, fırtına, kasırga gibi doğal afetler sel baskınlarını tetikler. Okyanus ve denizlerden gelen dalgalar yerleşim yerlerini etkiler.

Sel Çeşitleri

Su doğal ve yapay bir şekilde yeryüzünde hareket halindedir. Sel olayları aniden gelişebildiği gibi daha önceden tahmin de edilebilir. Ani oluşan sellerde can ve mal kayıpları çok daha fazladır. Sonradan gelişen sellerde insanlar önlemler alarak can kayıpları en alt seviyeye indirilir. Sürelerine bağlı olarak ani ve sonradan gelişen seller dörde ayrılır.

Nehir ve dere selleri: Kışın yağan karlar ilkbahar mevsiminde sıcakla erimeye başlar. En sık yaşanan sel baskınlarından bir tanesidir. Nehir ve derelerde su taşkını yaşanır, yerleşim yerleri sular altında kalır. Yetersiz önlemlere bağlı olmak üzere her yıl yaşanmaktadır.

Şehir selleri: Şehirlerdeki altyapının yetersiz olması, sağanak yağışlar ve fırtınalardan dolayı altyapının tıkanarak sel oluşmasına yol açar.

Dağlık alanlarda oluşan seller: Dağların engebeli araziye sahip olması akan suları destekleyerek taşmasına yol açar.

Kıyı selleri: Okyanus ve deniz kenarında kurulan yerleşim yerlerinde görülür. Mevsimlere göre fırtına, kasırga ve gel-git olaylarından kaynaklı gerçekleşir.

Sel Nasıl Önlenir

Sel felaketleri can ve mal kaybına sebep olurken önlemek için yollar bulunmalıdır. Dere, nehir ve akarsu yatakları temizlenerek suyun taşmasının önüne geçilmelidir. Set kurularak akarsuların kenarları ağaçlandırmalı. Ormanlık alanların arttırılması sel taşkınlarının kısmen de olsa önüne geçecektir. Şehirlerin altyapıları geliştirilerek sel olaylarıyla mücadele edilebilecek şekilde yapılmalıdır.

• Zemin yükseltisinde bina yapmaktan kaçının.
• Çevredeki yeşil alanların arttırılması erozyon ve sel afetini önler.
• Sel tehlikesi bulunan yamaçlarda ağaçlandırma yapılmalıdır.
• Çukur alanlarda yapılan binaların bodrum katlarına su basabileceğinden bu tür yerlere bodrum yapılmamalıdır.
• Konutlar ve yerleşim yerleri sel felaketine karşı sigortalanmalıdır.
• Meteorolojiden yapılan uyarılara dikkat edilmelidir.

Selin Sonuçları Nelerdir

Yaşanan doğal afetler doğayı tahrip eder. Yerleşim yerlerinde can ve mal kaybına yol açar. Sel sonrasında ekolojik sistem zarar görür. Tarım alanları sular altında kalarak ekilen ekimler telef olur. Sel etki ettiği yerlere ekonomik zararlar verir.

• İnsanlar, hayvanlar ve doğadaki tüm canlılar selden zarar görür.
• Yıkılan evler, zarar gören köprüler ve yollar bölgeye ekonomik zarar oluşturur.
• Eğimi fazla olan yerlerde toprak kaymaları can ve mal kaybına yol açabilir.
• Limanlar zarar görür, ticaretimiz yavaşlar ve olumsuz etkilenir.
• Kara ve demiryolu seferleri durma noktasına gelir. İnsanlar ulaşmak istedikleri yerlere geç ulaşırlar.
• Tarım ürünleri zarar gördüğünden o yıl enflasyon oranı artar, halk daha pahalıya sebze meyve almak zorunda kalır.
• Sel suları arabaları, eşyaları, ağaçları sürükleyerek maddi zarar verir.
• Beraberinde başka doğal afetlerin yaşanmasına yol açabilir.